Medio februari 2014 namen duizenden Oekraïners, nadat het gerucht de ronde deed dat de president Kiev had verlaten en naar het oosten van het land was gevlucht, een kijkje bij zijn verlaten residentie buiten Kiev in het dorp Petrivtsi, direct aan de oevers van de Dnjepr. Om met eigen ogen te zien in welke weelde Viktor Janoekovitsj leefde: kroonluchters, gouden kranen, een botanische tuin, een golfbaan, een schip, een garage vol boten en een wagenpark.  Het stond onder journalisten en bij de oppositie bekend als het symbool van de presidentiële corruptie.

In een meertje op het landgoed werd een grote hoeveelheid documenten gevonden: sommige konden zo uit het water worden gevist, andere werden door duikers naar boven gehaald. Journalisten hebben de documenten gedroogd, gescand en online gezet op Yanukovychleaks.org. Niet alleen troffen ze rekeningen aan van bouwwerkzaamheden, meubels en dieren, maar er zouden ook dossiers tussen zitten over activisten, zoals bijvoorbeeld Tatiana Chornovol, een journaliste die in 2013 werd gevolgd en mishandeld nadat ze een artikel schreef over het landgoed.

Ook kregen ze documenten in handen van de persoonlijke beveiliger van de gevluchte president, vlak voordat zijn woning werd geplunderd. Kostyantyn Kobzar was sinds 2009 verantwoordelijk voor de veiligheid van Janoekovitsj en woonde vlakbij de presidentiële woning.

Janoekovitsj
Janoekovitsj en Putin (r)

Sinds 24 februari 2014 wordt Viktor Janoekovitsj door de overheid van Oekraïne gezocht voor ‘massamoord op vreedzame demonstranten’, gepleegd tijdens de demonstraties op het Onafhankelijkheidsplein in Kiev tegen zijn bewind. De protesten begonnen op 21 november 2013 naar aanleiding van het niet-ondertekenen van een associatieakkoord tussen Oekraïne en de Europese Unie. In december 2013 kwam Janoekovitsj met Poetin een – tijdelijke – korting van 35 procent op de gasprijs overeen evenals een investering van 15 miljard dollar in Oekraïens staatspapier om een financiële crisis te helpen afwenden.

Tien jaar eerder vond op datzelfde plein de Oranjerevolutie plaats, uit onvrede met de uitkomst van de door Janoekovitsj gewonnen presidentsverkiezingen. Op 23 januari 2005 werd zijn opponent Viktor Joesjtsjenko beëdigd als president. Vijf jaar later zou hij er wel in slagen de presidentsverkiezingen te winnen, deze keer van Joelia Timosjenko.

Janoekovitsj en Timosjenko stonden in 2004 tegenover elkaar tijdens de vreedzame massademonstraties die een einde maakten aan een corrupte regering. Janoekovitsj genoot destijds de steun van het Kremlin, terwijl de Oranjetroepen de Russische bemoeienis afkeurden. Na de presidentsverkiezingen werd Janoekovitsj afgeschreven, toen zijn aanvankelijke overwinning teniet werd gedaan door het Oekraïense hooggerechtshof. Dat bepaalde dat de verkiezingen frauduleus verlopen waren.

Corruptie als rode draad

Na de vlucht van Janoekovitsj werd de voormalige parlementsvoorzitter Arseni Jatsenjoek verkozen tot premier van de interim-regering in Oekraïne. Direct na zijn benoeming kondigde deze aan zo snel mogelijk een nieuwe lening bij het IMF te willen regelen. De economie stond er belabberd voor en de kliek rondom Janoekovitsj zou de afgelopen 3 jaar 51 miljard euro verduisterd hebben. Dit geld zou zijn overgemaakt naar rekeningen in belastingparadijzen.

Begin maart 2014 besloten de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU daarom tot bevriezing van de tegoeden van 18 OekraÏners. Zwitserland en Oostenrijk legden een week eerder al een zwarte lijst aan.
Later – tijdens en na de inlijving van de Krim door Rusland, volgend op het referendum voor aansluiting – zouden meer hoge functionarissen, ook Russische, getroffen worden door sancties van de VS en de EU. De zwarte lijst met personen die verantwoordelijk werden gehouden voor de Russische agressie in Oekraïne werd uitgebreid met 12 namen. In totaal konden nu 33 personen uit Rusland en de Krim de EU niet meer in en konden zij geen aanspraak meer maken op hun Europese tegoeden.

“De woede over de corruptie en de macht van de oligarchen, die volgens sommige schattingen 60 tot 80 procent van de economie van Oekraïne in handen hebben, is een permanente brandstof voor de politieke onrust in het land”, schreef Bert Lanting in de Volkskrant. “De corruptie onder de ‘Familie’ – zoals de Janoekovitsj-clan bekend stond – was één van de voornaamste motieven voor de opstand tegen zijn bewind. Ook de pro-Russische betogers koesteren een diepe haat tegen de oligarchen.”

Oekraïne heeft dan ook de twijfelachtige eer om tot de meest corrupte landen van de wereld te behoren. Vanaf 1995 is in Oekraïne een grote hoeveelheid wetgeving ontworpen om het probleem van corruptie te bestrijden. In 1998 heeft de president een strategie ter bestrijding van het probleem neergelegd in het Anticorruptieconcept 1998-2005. Aan goede bedoelingen geen gebrek. Maar de wetgeving is vaak onsamenhangend en de uitvoerende organen zijn niet capabel of hebben niet de instrumenten om een einde aan het probleem te maken.

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) heeft Oekraïne meermaals aangespoord om haast te maken met zijn anticorruptiemaatregelen. Belangrijkste kritiek van de OESO is dat het vervolgingsbeleid te slap is. Het helpt bepaald niet als hoge ambtenaren immuniteit bezitten en niet kunnen worden vervolgd voor corruptie. Bovendien moeten de verschillende instanties beter samenwerken om tot een effectief anticorruptiebeleid te komen.

Oekraïne is de laatste jaren enorm gezakt op de internationale corruptieranglijsten. Transparency International zette het land in 2012 – toen er het EK voetbal werd gespeeld – op plaats 144 van de 167 landen op de lijst. Ernst & Young bestempelde Oekraïne in hetzelfde jaar zelfs tot het op twee na corruptste land ter wereld. De corruptie binnen de overheid en in de economie heeft de samenleving volledig ontwricht, volgens journalist Sergej Lesjenko, de bekendste corruptie-expert in Oekraïne.

Mezjigori, residentie Janoekovitsj
Mezjigori, residentie Janoekovitsj

Viktor Janoekovitsj zou zijn rijkdom hebben verkregen door dezelfde trucs te gebruiken als in bijna alle voormalige sovjetrepublieken, zoals fraude bij aanbestedingen. In Trouw viel de uitleg van Lesjenko te lezen: “Dat werkt ongeveer zo. De overheid verkoopt een staatsbedrijf, bijvoorbeeld een energiemaatschappij, en de president zorgt ervoor dat er maar twee bieders zijn: één van zijn familie en een nepbedrijf dat hij voor de gelegenheid laat opzetten. De twee overbieden elkaar een tijdje voor de show, totdat de nepbieder stopt en de familie het energiebedrijf in handen krijgt. Zo heeft de familie van Janoekovitsj zich talloze staatsbedrijven illegaal toegeëigend.”

“Daarnaast heeft Janoekovitsj een maffiasysteem gecreëerd, door in een razend tempo zijn mensen neer te zetten op alle belangrijke plekken. Bij de belastingdienst, de douane, in de bankenwereld, in het leger en in het rechtssysteem. De president controleert ministers, rechters, politie en de hele bankensector.”

Bliksemcarrière

Viktor Fedorovytsj Janoekovitsj, geboren in Jenakijeve (Oost-Oekraïne) in 1950, behaalde in 1980 het diploma werktuigbouwkunde aan het Polytechnisch Instituut van Donetsk. Kort daarop werd hij lid van de CPSU en kreeg hij een managementfunctie in de transportsector, waarin hij snel zou opklimmen. Zijn politieke carrière begon in augustus 1996, toen hij werd benoemd tot plaatsvervangend voorzitter van de administratie van de bestuurlijke regio Donetsk; een jaar later werd hij voorzitter.
In 2001 studeerde hij vervolgens af aan de Oekraïense Academie voor Buitenlandse Handel als master in het internationaal recht; kort daarop verkreeg hij de titels doctor en professor. Op voordracht van president Leonid Koetsjma volgde hij op 21 november 2002 Anatolij Kinach op als premier van Oekraïne.

Viktor Janoekovitsj behoort tot een politieke stroming die nauwe betrekkingen onderhoudt met het zakenleven. Zijn aanhangers zijn gegroepeerd in de zogenaamde “Partij van de Regio’s”, die de meeste steun geniet in Oost-Oekraïne. Ook streven Janoekovitsj en zijn partij nauwere betrekkingen met Rusland na, alsmede een officiële status voor de Russische taal. In Zuid- en Oost-Oekraïne, waar een hoog percentage Russen woont en waar zelfs de meeste Oekraïners het Russisch als eerste taal hebben, bestaat hiervoor veel steun.

bron: Trouw (Fleur de Weerd), de Volkskrant (Bert Lanting), NOS, NU.nl, Euronews, Wikipedia


Reacties

Janoekovitsj, Viktor — Geen reacties

    Geef een reactie

    Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

    HTML tags allowed in your comment: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>