foto Hypo Alpe Adria bankgebouw

In 2007 ontpopte zich in de bankencrisis een schandaal in Oostenrijk rond de Hypo Alpe Adria Bank, dat nog steeds niet is uitgewoed. Een schandaal – Scandalpe – waarbij de ultrarechtse Vrijheidspartij van wijlen Jörg Haider uit Karinthië en een handvol frauduleuze bankiers waren betrokken. De fraude kwam aan het licht nadat de bank was overgenomen door de Bayerische Landesbank, die miljarden moest afschrijven en mede daardoor ook zelf door de overheid overeind moest worden gehouden.

Topfraudeurs nemen General Commerce Bank over

Een zekere Wolfgang Koessner was eind jaren ’90 door een fusie van zijn Oostenrijkse WMG Bank AG onderdeel geworden van het bedrijf Global Capital Partners. Na onenigheid vertrok hij daar, maar bleef wel minderheidsaandeelhouder van zijn bank, omgedoopt tot General Commerce Bank. Vanuit WMG Bank AG had hij een goede relatie opgebouwd met de Hypo Alpe Adria, eveneens minderheidsaandeelhouder in de General Commerce Bank. Aan haar cliënten verkocht Hypo Alpe Adria aandelen en obligaties van Global Capital Partners, die waardeloos bleken te zijn en alleen maar tot rechtszaken leidden van diezelfde cliënten.

Achter de overname in 2000 van de WMG Bank stak een syndycaat van partners in crime, die hun sporen in frauduleus handelen wel hadden verdiend en de bank gewoon veranderden in een boiler room. Het team bestond uit:

  • Regis Possino, voormalig Amerikaans advocaat. Probeerde gestolen obligaties te verkopen, werd in 1984 geschrapt van het tableau en in 1996 wederom veroordeeld voor effectenfraude.
  • Amador Pastrana, Filipijnse koning van de boiler rooms. Hij zou zeker 100 van dit soort bedrijfjes hebben gerund voor de telefonische verkoop van waardeloze effecten.
  • Sherman Mazur, een Amerikaan die in 1993 veroordeeld werd tot 5 jaar gevangenisstraf voor fraude met bankcheques en vanuit de gevangenis Amador Pastrana toestemming gaf zijn praktijken voort te zetten.
  • Raoul Berthaumieu, een Canadees van Belgische komaf die in 1991 werd veroordeeld voor fraude met bankcheques en in de gevangenis Sherman Mazur leerde kennen.
  • Adnan Khashoggi, een internationale wapenhandelaar en fraudeur en betrokken in het Iran Contra schandaal
  • Rakesh Saxena, een Indiër die de Aziatische bankencrisis van 1997 in gang zette met een fraudezaak van ruim 2 miljard dollar bij de Bangkok Bank of Commerce samen met de CEO Krirkiat Jalichandra. Vluchtte naar Canada, waar hij werd opgepakt en huisarrest kreeg. Hij werkte dus telefonisch samen met bovenstaande heren en is inmiddels na een eindeloze rechtsgang toch uitgeleverd aan Thailand.

In augustus 2001 meldden Oostenrijkse kranten dat de FBI en SEC bezig waren met een onderzoek naar een internationale bende oplichters die al zo’n 1 miljard dollar van klanten buit hadden gemaakt. Het bleek te gaan om de nieuwe eigenaren van de General Commerce Bank.

Twee maanden later gaven de Belgische autoriteiten een waarschuwing uit tegen de bank, die zonder vergunning effecten verkocht, ook aan Belgische burgers. De Oostenrijkse politie deed een inval bij de bank, die sindsdien is gesloten.

Hulp van een goede vriend

fot van Wulfgang Kulterer tot 2006 CEO van Hypo Alpe Adria
Wulfgang Kulterer

Ook de CEO van Hypo Alpe Adria, Wolfgang Kulterer, had Berthaumieu vetrouwd, hem leningen verstrekt en hem en Khashoggi een opdracht verstrekt om problemen bij de General Commerce Bank aan te pakken. Hoewel je zou verwachten dat de sluiting van die bank ook zijn vertrek tot gevolg zou hebben, liep dat in Karinthië net even anders. Deze provincie was de grootste aandeelhouder van Hypo Alpe Adria. En het was de gouverneur (Landeshauptman) Jörg Haider die Kulterer prees om zijn visie en hem tot beste bankier van Oostenrijk bestempelde. Kulterer op zijn beurt verstrekte een lening aan de FPÖ voor verwachte verkiezingsuitgaven tot 2013.

Nieuwe markten, nieuwe kansen

In 2004 deed zich een nieuwe kans voor voor Kulterer om zijn kwalitaiten als bankier te bewijzen. De bank besloot in swaps te gaan handelen en …
… boekte in 14 dagen een verlies van ruim 300 miljoen euro.
Een onderzoekscommissie van het parlement constateerde in 2007 dat hij met zijn managers dit verlies over meerdere boekjaren wilde uitsmeren. Toen de bank mede hierdoor niet meer kon voldoen aan de kapitaaleisen, begon ze eigen aandelen te verkopen aan cliënten, die hiervoor geld konden lenen bij een filiaal in Liechtenstein. Daarvandaan kwam het geld via de Maagdeneilanden weer terug bij Hypo Alpe Adria.

In 2006 moest Kutlerer zijn positie opgeven, maar werd aansluitend benoemd in de RvC. Het leek Haider verstandig hem hier een tijdje uit de wind te houden en daarna weer CEO te maken.

Nog meer schandalen

In april 2007 werd de voormalige Kroatische generaal Vladimir Zagorek in Wenen gearresteerd op verzoek van de Kroatische regering. Hij werd verdacht van verduistering van publieke middelen en witwassen. Aangezien hij een goede klant was van Hypo Alpe Adria, werd ook bij de bank een onderzoek ingesteld naar witwaspraktijken.
Ook zou de bank volgense het tijdschrift Die Zeit betrokken zijn geweest bij een schandaal met grondverkoop in Kroatië. Grote lappen grond waren daar aangekocht voor uiterst lage prijzen om vervolgens in kleinere kavels te worden verkocht voor een prijs die 200 maal hoger lag. Veel van de lokale ambtenaren die daar heimelijk bij betrokken waren, belandden achter de tralies.

Een succesvolle beursgang zat er in 2007 niet in, gelet op alle schandalen. Gelukkig bleek de Bayerische Landesbank veel belangstelling te hebben voor de bank. In mei 2007 vloog Haider naar München om de deal te bezegelen. Tegen de wens van de EU ontmoette Haider niet alleen de CEO Werner Schmidt, maar ook de minister van Financiën Kurt Faltlhauser en zijn collega van Binnenlandse Zaken Günther Beckstein.

foto Tilo Berlin voor gebouw Hypo Alpe Adria
Tilo Berlin

In juni werd Tilo Berlin benoemd tot bestuursvoorzitter. Hij had met zijn investeringsbedrijf Berlin AG net goed verdiend – 148 miljoen euro – aan de verkoop van het aandelenpakket door Karinthië aan de Bayerische Landesbank. Bij aanvang van de onderhandelingen had Berlin AG zo’n 4% van de aandelen Hypo Alpe Adria gekocht en nog eens 10% tegen het einde. Hij kende niet alleen Schmidt goed, maar ook Kulterer, die ten tijde van zijn toetreding tot de RvC ook voorzitter was geworden van de Flick Foundation. De nazaten van Friedrich Flick, oorlogsmisdadiger veroordeeld in het Flickproces (1947, onderdeel van de Nuerenberg processen) en later miljardair en één van de rijkste mannen van het na-oorlogse Duitsland, hadden hun geld ook toevertrouwd aan Berlin AG. Deze gang van zaken droeg wel erg opvallend het stempel van handel met voorkennis.

Historische gevoeligheden platgetreden

In 2005 beging de Hypo Alpe Adria opnieuw een uitglijder. De bank maakte bekend een stuk grond op een A-locatie in Belgrado te hebben gekocht, niet ‘wetende’ dat dat besmet was. Op de grond had ooit het “Three Tobacco Leaves”-gebouw gestaan dat generaties lang in bezit was geweest van de Joodse familie Galich. Twee familieleden werden door SS’ers neergeschoten in 1944 terwijl ze probeerden te voorkomen dat de zich terugtrekkende Duitsers het gebouw zouden opblazen. Na het vertrek van de Duitsers trokken ze het gebouw opnieuw op, maar werden later door het Tito-bewind gedwongen het land te verlaten en emigreerden naar Amerika.

De regering Milosevic sloopte het gebouw, maar nieuwe kopers kregen van de familie te horen dat zij de grond terug wilden claimen van de regering. Hypo Alpe Adria bleek hier evenwel niet gevoelig voor en kocht de grond voor 20 miljoen euro. Er werd verontwaardigd op gereageerd en in mei 2005 demonstreerden enkele honderden mensen, waaronder overlevenden van de Holocaust, voor het bankfiliaal in Belgrado. De kranten schreven er over en vroegen zich af of Hypo Alpe Adria dan niets geleerd had van het schandaal in 2003 rond de Kroatische skiër Ivica Kostelic.

Kostelic werd gesponsord door de bank. Niet alleen was hij bekend als skiër, ook was hij bekend (of berucht) om zijn uitspraken over nazi-Duitsland. Net als Jörg Haider prees hij het werkgelegenheidsbeleid van het regime en noemde hij het een gezond systeem voor ambitieuze mensen. Hypo Alpe Adria zag hierin geen enkele aanleiding om de sponsoring te beëindigen. Ze namen genoegen met een lauw excuus van Kostelic.

Terug in Oostenrijkse handen

Eind 2009 verkochten de 3 eigenaren hun belang in de Hypo Alpe Adria bank voor 1 euro elk aan de Oostenrijkse overheid, die haar vervolgens nationaliseerde om instorting te voorkomen. De 2,1 miljard euro die de Bayern LB er in had gepompt had de bank niet winstgevend gemaakt. Na 2,5 jaar nam Bayern LB haar verlies van 3,7 miljard op dit project.
Sinds die tijd doen het OM in Oostenrijk en Duitsland onderzoek naar de rol van bestuurders en investeerders in de gigantische verliezen bij de bank.

Na de nationalisatie werd de bank in tweeën gesplitst; een gezond deel en een bad bank onder de naam Heta Asset Resolution. Toen begin maart 2015 werd geconstateerd dat dit onderdeel nog eens 7,6 miljard euro tekort kwam, besloot de overheid als enige aandeelhouder haar steun te stoppen. Er was tenslotte sinds de redding al 5,5 miljard euro aan belastinggeld in deze put verdwenen.

Aangezien Oostenrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk dit jaar al de nieuwe EU-regels voor de afwikkeling van failliete banken (Bank Recovery and Resolution Directive) invoerden, was Heta de eerste bank die niet ‘gewoon failliet’ ging, maar volgens deze nieuwe regels – Bundesgesetz über die Sanierung und Abwicklung von Banken (BaSAG) – werd opgeheven. Dat betekende dat nu voor het eerst obligatiehouders de klos waren: aflossingen en uitbetalingen werden tot mei 2016 opgeschort. De Oostenrijks financiële toezichthouder FMA gebruikte dat moratorium om een afwikkelingsplan op te stellen. Het betekende eveneens dat de garantie van de provincie Karinthië voor een bedrag van ruim 10 miljard euro kwam te vervallen.

bron: (vertaald uit) Nachrichten Heute (Alexander von Paleske), PCIJ (Sheila Samonte-Pesayco), Bloomberg (Boris Groendahl, Zoe Schneeweiss), Wikipedia


Reacties

Hypo Alpe Adria Bank — 1 reactie

    Geef een reactie

    Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

    HTML tags allowed in your comment: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>