1MDB, 1Malaysia Development Berhad
Arul Kanda, CEO

Het staatsinvesteringsfonds 1Malaysia Development Berhad ontstond in 2009, het jaar waarin Najib Razak voor de UMNO premier van Maleisië werd en de Terengganu Investment Authority (TIA) omdoopte in 1MDB. Ruim vijf jaar later zou het fonds beginnen in te storten, als gevolg van kolossale malversaties, die Razak in 2018 de verkiezingen deden verliezen. Alleen al tussen 2010 en 2014 werden 17 leningen aangegaan voor in totaal 9 miljard dollar. Medio 2016 gaven het Amerikaanse ministerie van Justitie en de FBI een persconferentie, waarin ze aankondigden beslag te leggen op 1 miljard dollar aan tegoeden en bezittingen, een bedrag dat binnen enkele maanden opliep naar 3 miljard. Onderzoek in Maleisië bracht aan het licht dat een bedrag tussen de 4 en 7 miljard dollar zoek was. Dat geld werd met name in Europa en de VS uitgegeven door Jho Low en enkele handlangers aan huizen, casinobezoek, busladingen Playmates, kunst, de film the Wolf of Wall Street, een vliegtuig en een superjacht. Eind juli 2020 kwam Goldman Sachs met de Maleisische regering in een schikking overeen om 3,9 miljard dollar terug te geven.

TIA zag in februari 2009 het licht, geïnitieerd door Jho Low, een jonge ambitieuze financier, die, naar het voorbeeld van dergelijke fondsen in het Midden-Oosten, Maleisië en vooral zichzelf vooruit wilde helpen. Hij had de rijke Mizan Zainal Abidin benaderd, sultan van Terengganu en in dat jaar koning van Maleisië. Hij wist deze te overtuigen, waarna Goldman Sachs in de arm werd genomen. Partner Tim Leissner, dan al 10 jaar actief in de regio, ging aan de slag met de voorbereidingen om een grote obligatielening uit te schrijven. De sultan trok zich evenwel op het laatste moment terug.

Vliegende start

Low, toen al geen onbekende van Najib Razak, schetste hem de mogelijkheden van zo’n fonds; projecten die Maleisië op de kaart zouden zetten en goedkoop geld voor politieke doeleinden. De premier – tevens minister van Financiën – zag de mogelijkheden en gaf Low de vrije hand, zonder dat hij formeel een functie had bij het fonds. Zo kon het gebeuren dat het fonds al snel in zee ging met PetroSaudi International, mede opgericht door de Saoedische ‘prins’ Turki Bin Abdullah Al Saud.

Samen vormden ze een joint venture waarin PSI de exploitatierechten van olievelden in Argentinië en Turkmenistan met een geschatte waarde van 2,5 miljard dollar inbracht en 1MDB 1 miljard dollar. De hele deal werd in acht dagen in elkaar getimmerd, waarbij het bestuur van 1MDB volledig werd genegeerd. Najib Razak had de partijgetrouwe volgelingen Shahrol Halmi, Casey Tang en Jasmine Loo in de belangrijkste managementfuncties benoemd.

De centrale bank Bank Negara Malaysia kwam er aan te pas om Deutsche Bank te bewegen om zo’n groot bedrag over te maken. De bank vond het ook vreemd dat 700 miljoen dollar niet naar de joint venture werd overgemaakt, maar naar Good Star, een dochterbedrijf van PSI. Dit zou verband houden met een lening die eerder aan PSI was verstrekt. Zo kwam het geld terecht op een rekening bij Coutts in Zürich van Good Star, een brievenbusfirma, die Low op de Seychellen had opgericht. De overige 300 miljoen werd overgemaakt naar een rekening van de joint venture bij JPMorgan in Zwitserland. Aangezien er helemaal geen sprake was geweest van een lening door PSI en Low aan de touwtjes trok bij 1MDB en samenspande met PSI, kon hij nu beschikken over honderden miljoenen.

Nog grotere plannen

In 2012 lanceerde 1MDB het plan om een aantal energiebedrijven te kopen, die te bundelen en naar de beurs te brengen. Die beursgang zou dan honderden miljoenen moeten opleveren. Goldman Sachs verzorgde in 2012 en 2013 de plaatsing van drie obligatieleningen, waarmee 6,5 miljard dollar werd opgehaald. Een kleine 10% daarvan bleef aan de strijkstok hangen. Ook van dit geld verdween een groot deel naar Jho Low. Voor geïnteresseerde investeerders schreef Goldman Sachs:

“… professionally managed and governed by global best practices. 1MDB is governed by a triple-tier check-and-balance system comprised of the Board of Advisors, the Board of Directors and the Senior Management teams. Each … are overseen by the Prime Minister’s Department. 1MDB’s day-to-day operations are professionally managed by the senior management team, supported by a strong professional team with diverse backgrounds … To ensure the independence of 1MDB from undue political influence, its Board of Directors maintains a politician and civil servant-free policy.”

Sarawak Report (2018), Clare Rewcastle Brown

1Malaysia Development Berhad was inmiddels toe aan z’n tweede CEO en accountant. Mahd Hazem Abdul Rahman nam in maart 2013 het stokje over van Halmi en EY werd ingeruild voor KPMG. Steeds bleek het lastig de jaarcijfers rond te krijgen en voor een goedkeurende verklaring moest het management van 1MDB veelal aanvullende documenten en garanties leveren. Een jaar later herhaalde deze stoelendans zich. Nieuwe CEO werd Arul Kanda en voor de controle van de boeken was nu Deloitte aan de beurt.

Vooruitlopend op een succesvolle herverkiezing in 2013 ontmoette Najib Razak in januari 2013 op het World Economic Forum in Davos Leissner en Evans van Goldman Sachs. Onderwerp van gesprek was een initiatief om van Kuala Lumpur een nieuw financieel centrum in de regio te maken. Voor de Tan Razak Exchange – vernoemd naar zijn vader – zocht Najib 3 miljard dollar. Investeringsfonds Aabar zou eenzelfde bedrag investeren.

1MDB, 1Malaysia Development Berhad - Sarawak houtkap
Houtkap Sarawak

In die periode stuitte een Engelse activiste/journaliste in rechtbankstukken op de naam van Jho Low, die ook na 2009 nog wel degelijk betrokken was bij 1MDB, ook al ontkenden hij, het fonds en de premier dat steeds. Clare Rewcastle Brown zette zich met hulp van het Bruno Manser Fonds in voor het behoud van het oerwoud in Sarawak op Borneo. Ze legde op haar blog bloot hoe Abdul Taib Mahmud met zijn bedrijf Samling miljarden verdiende aan de houtkap en de aanleg van palmolieplantages. Daarbij was ze de naam van Low ook al eens tegengekomen. Ook was ze verbaasd geweest toen eind 2013 de naam van Riza Aziz, zoon van Rosmah Mansor en stiefzoon van de premier, opdook rond de film The Wolf of Wall Street.

Als begin 2015 ook Bloomberg een artikel publiceert wordt Maleisië opgeschrikt. Onder druk zegde premier Razak een onderzoek toe door de Rekenkamer en liet hij Deloitte zijn kabinet er van overtuigen dat er bij 1MDB niets onbehoorlijks was gebeurd. Dat veranderde toen The Wall Street Journal in juli schreef over een bedrag van 680 miljoen dollar, dat op een eigen rekening van de premier bij Ambank stond en zo goed als zeker afkomstig was uit het Maleisische ontwikkelingsfonds. Niet alleen had Rewcastle Brown contact met gerenommeerde internationale kranten, ook de FBI was geïnteresseerd in haar onthullingen.