De hete zomer van 2015

In juni belandde Xavier Justo in Thailand, waar hij met z’n vrouw Laura woont en een nieuw bestaan probeert op te bouwen, in het gevang. Hij denkt hulp te krijgen van de Britse politie, die hem een belastende verklaring voorlegt, waarmee hij snel weer op vrije voeten zou moeten komen. De man die hem bezoekt, Paul Finnigan, een oud-politieman, werkte echter voor Obaid en Mahony van PetroSaudi International, die ook Protection Group International inhuurden om te laten verklaren dat er met de ontvreemde bedrijfsgegevens van PSI was geknoeid. In Maleisië werd dit nieuws breed uitgemeten in de overwegend regeringsgezinde kranten.

De taskforce slaagde er intussen nog niet in om de herkomst van en reden voor de storting van 680 miljoen dollar op de rekening van Najib Razak bij BSI te verklaren, maar dat was wel gelukt bij een kleinere betaling van 14 miljoen. De politie-leden in de taskforce wilden echter geen zittende premier arresteren; andere leden lekten de informatie met gevaar voor eigen leven naar het buitenland. Opnieuw schrijven Wall Street Journal en Sarawak Report uitgebreid over de misstanden. Najib Razak kondigt juridische stappen aan tegen WSJ, slaat van zich af op Facebook en wijst Mahathir Mohamad aan als kwade genius achter de hele lastercampagne.

Als Najib eind juli te horen krijgt dat aanklager Abdul Gani Patail van de taskforce een aanklacht tegen hem voorbereidt, ontslaat hij hem en een hoge politiefunctionaris op de eerste werkdag na het Eid-al-Fitr feest. Bij een brand op een politiebureau gaat veel bewijsmateriaal verloren en op dezelfde dag ontslaat Najib zijn plaatsvervanger Muhyiddin en nog vier kabinetsleden, legt het onderzoek van de Public Accounts Committee stil en trekt de vergunning van Edge voor 3 maanden in. Enkele dagen later is David Cameron in Singapore en bespreekt daar onder andere de schimmige geldstromen uit Azië – Maleisië voorop – die naar Londen stromen en in vastgoed worden gestoken. De relatie tussen het Westen en Najib wordt er niet beter op. Begin augustus kondigde ook Zwitserland een onderzoek aan naar 1MDB.

Eind augustus vinden opnieuw massale “Bersih”-protesten plaats in diverse steden in Maleisië. In Kuala Lumpur ging het protest van de betogers in gele T-shirts een heel weekend door en werd zelfs bezocht door minister Mahathir Mohamad, voorheen de ‘politieke vader’ van Najib. Een rechter verklaarde het verbod op publicatie van Edge onwettig.

Achter de schermen heeft de FBI ook een speciaal team opgericht om naar deze zaak te kijken en ontdekken onderzoekers in Abu Dhabi het bestaan van de look-alike investeringsfondsen, die zijn gebruikt om veel geld uit 1MDB weg te laten vloeien. 1MDB – met dan Arul Kanda aan het roer – en Najib Razak weigeren opening van zaken te geven en doen het af als buitenlandse inmenging en politieke bemoeienis. In december publiceerde WSJ opnieuw een artikel, nu over het gebruik van overheidsgeld uit 1MDB bij de verkiezingen in 2013.

Eind 2015 deed ook Golman Sachs een intern onderzoek naar de gang van zaken. Dat luidde het vertrek in van Leissner in januari 2016. Andrea Vella kreeg daarentegen promotie en president Gary Cohn zou een jaar later directeur worden van de National Economic Council van president Trump.
Tezelfdertijd werd Leissner door de Singaporese autoriteiten voor 10 jaar verbannen uit de financiële sector.

Low bleef uit de publiciteit en vertoefde veel op de Equanimity. Hij vaart vanaf Florida langs Alaska naar de Stille Oceaan en zet koers naar Zuid-Korea. Daar geeft hij – zij het iets minder uitbundig – een feest ter gelegenheid van zijn vierendertigste verjaardag alvorens z’n jaarlijkse skivakantie met vrienden te vieren in Courchevel. Intussen probeert hij ook nieuwe bronnen aan te boren om de financiële ravage bij 1MDB enigszins te herstellen. Hij probeert z’n aandeel in de ontwikkeling van het Park Lane Hotel in New York te gelde te maken en verkoopt veel kunst uit z’n collectie. In China legt hij contacten om te kijken of die de grond bij Kuala Lumpur en de energiecentrales willen kopen. Daarmee kan hij naar verwachting zo’n 4 miljard binnenhalen. Een hoop geld, maar nog niet de 13 miljard die hij zoekt.

Politieagent Amerika

Kort nadat Najib de uitkomsten van het onderzoek naar 1MDB door het National Audit Department geheim verklaarde, trok in juli 2016 een aankondiging van Loretta Lynch wereldwijd de aandacht. De Amerikaanse minister van Justitie maakte bekend dat er voor 1 miljard dollar beslag werd gelegd op onder andere huizen, een vliegtuig, een belang in EMI en de opbrengsten van de film ‘The Wolf of Wall Street‘, die alle verband houden met de grootste fraude ooit. In de aanklacht werd Najib Razak, die voorlopig even niet naar zijn geliefde VN-vergaderingen zou gaan, aangeduid als “Malaysian Official 1”. Volgens de autoriteiten was er een bedrag verduisterd van 3,5 miljard dollar. Binnen een jaar werd dat bijgesteld naar 4,5 miljard.

Het voorwerk voor deze zaak werd verricht door de FBI, die sinds het Kleptocracy Asset Recovery Initiative uit 2010 speciale eenheden had ingericht in Los Angeles, Washington en New York. Duidelijk werd dat er meer aandacht was gekomen voor dit soort zaken, die de VS ook als schadelijk zagen voor hun eigen economie en veiligheid. Maar menigeen was ook verbaasd dat de hoofdrolspelers nu al zeven jaar hun gang konden gaan en nog vrij rondliepen. Zeker gelet op alle strengere regelgeving in de financiële sector sinds de crisis. Maar Jho Low leek het bedrijfsmodel van die sector beter te begrijpen dan vele beleidsmakers en toezichthouders.

Na zijn eerdere autoritaire maatregelen om tegenstanders de mond te snoeren, besloot Premier Najib Razak nu maar om 1MDB op te heffen en het – of wat er van over was – onder te brengen bij het ministerie van Financiën, ook behorend tot zijn portefeuille. Hij schatte het verlies op zo’n 7,5 miljard dollar. Wellicht kon hij zijn invloed nog aanwenden om onderzoeken in andere jurisdicties, zoals Zwitserland, de Verenigde Arabische Emiraten en de VS te laten ophouden.

De Monetaire Autoriteit van Singapore legde voor zo’n 20 miljoen dollar aan boetes op aan acht betrokken banken, waaronder Falcon, Coutts en Standard Chartered en de banklicentie van BSI werd ingetrokken. In Zwitserland kreeg BSI een boete opgelegd van 95 miljoen Zwitserse frank en sloot in 2017 na 143 jaar haar deuren. In Abu Dhabi werden Al Qubaisi en Al Husseiny opgepakt en ging het investeringsfonds IPIC op in het veel kleinere Mubadala.

In augustus 2017 schortte het Amerikaanse ministerie van justitie haar civielrechtelijke zaak uit 2016 op en startte een strafrechtelijk onderzoek. Inmiddels waren ook beslagen afgekondigd op geld van Red Granite Pictures, het jacht van Low, 8 miljoen aan sieraden van Miranda Kerr en 13 miljoen aan kunst van Leonardo DiCaprio. Kerr was in mei getrouwd met een andere miljardair, Evan Spiegel van Snapchat, en leverde haar juwelen in.

Het doek valt

Jho Low hoopt op eenzelfde wijze onder zijn straf uit te komen als eerder Marc Rich, die van president Bill Clinton in 2001 gratie kreeg op diens laatste ‘werkdag’. Hij gebruikt zijn connecties om in het gevlij te komen bij Trump. Die krijgt in september 2017 bezoek van premier Najib, die hoopt de strafzaak tegen 1MDB af te kunnen wenden als hij Maleisië presenteert als handelspartner die veel interesse heeft in vliegtuigen van Boeing en motoren van General Electric.

Maar eigenlijk is het dan al te laat. Low kan zich zo’n beetje alleen nog ophouden in Bangkok en Shanghai en op de Equanimity. Totdat hij begin 2018 richting Bali vaart en niet in de gaten heeft dat de FBI hem op de hielen zit. De Indonesische autoriteiten leggen beslag op het superjacht. Als Najib Razak op 10 mei 2018 de verkiezingen verliest valt het doek. Als hij een paar dagen later met een privévliegtuig probeert te vluchten, blokkeren boze burgers het vliegveld. Op 3 juli worden hij en zijn vrouw Rosmah Mansor gearresteerd.

Waar het gezin Low – Jho is dan inmiddels getrouwd met zijn vriendin Jesselyn Chuan Teik Ying, eveneens afkomstig van het eiland Penang, en vader van 2 kinderen – zich ophield, wist niemand.

In vogelvlucht

Jho Low gaf over de jaren (2009 – 2015) miljarden – bedoeld voor de ontwikkeling van zijn moederland Maleisië – uit aan:

• Villa’s en appartementen in Los Angeles, New York en Londen
• Feesten en casinobezoek met Leonardo Di Caprio, Jamie Foxx, Paris Hilton, Swizz Beats, Kate Upton
• Jaarlijkse wintersport in Whistler of Aspen met familie en vrienden
• Privé vliegtuig
• Juwelen voor Rosmah (m.n. diamanten), Miranda Kerr, Elva Hsiao e.a.
• Schilderijen (via Christies en opgeslagen in Genève Freeport)
• Superjacht Equanimity
• Belang in EMI
• Red Granite Pictures (Wolf of Wall Street)

Hij maakte gebruik van veel van de instrumenten die Oliver Bullough beschrijft in Moneyland: brievenbusfirma’s in verhullingsparadijzen, vastgoed in landen en steden waar de eigenaar anoniem kan blijven, aankopen in de ongereguleerde sector van kunst en diamanten en inschakeling van de meest gerenommeerde banken, accountants en juristen. Signalen zoals van Mohammed Bakke Saleh, de eerste bestuursvoorzitter van 1MDB, Tong Kooi Ong en Ho Kay Tat van Edge, Clare Rewcastle Brown van Sarawak Report, accountants en compliance medewerkers bij diverse banken, werden genegeerd, overruled of door Low afgekocht.

bron: Billion Dollar Whale (Tom Wright, Bradley Hope), The Sarawak Report (Clare Rewcastle Brown), Moneyland (Oliver Bullough)